آیت الله العظمی سید محمد سعید حکیم از مراجع شیعه عراق در سال ۱۳۵۴ قمری در نجف اشرف به دنیا آمد. وی نوه دختری آیت الله سید محسن حکیم است. او بسیار از خود بر جای گذاشته است. آنها سال ها در زندان صدام زندانی بود.
سید محمد سعید حکیم؛ مرجعی که سال ها در زندان صدام بود/او دیدگاه های تازه ای در فقه داشت مانند ازدواج دائم مرد مسلمان با زن اهل کتاب
به گزارش خبرنگار جی پلاس، در شناساندن بزرگان هنر این مرز و بوم و کسانی که کارنامه افتخار هنری شان مایه مباهات سرزمین ایران است. صفحه بر آنیم که این شخصیت های شاخص عرصه هنر را به مخاطبان معرفی می کنیم و مطالب منتشر شده قطره ای از دریای زندگی این بزرگواران است که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده باشد. این قسمت به زندگیسید محمد سعید حکیم اختصاص دارد.
زندگینامه سید محمدسعید حکیم
سید محمد سعید حکیم یا سید محمد سعید طباطبایی حکیم (۱۳۵۴-۱۴۴۳ق) از مراجع تقلید شیعه در عراق. وی نوه دختری سید محسن حکیم، مرجع تقلید شیعیان در قرن چهاردهم قمری، بود. محمد سعید حکیم تحصیلات حوزوی را نزد سید محسن حکیم، حسین حلی و آیت الله سید ابوالقاسم خویی گذراند و پس از وفات ایشان به مرجعیت رسید.
آیت الله حکیم با مجازات مرتد مخالف بود. همچنین در مسئله رؤیت هلال بر آن بود که اگر ماه در یکی از مناطق آسیا، آفریقا و اقیانوسیه دیده شود، سایر مناطق نیز احکام شرعی همان منطقه را خواهند داشت. از نظر حکیم، پیروان ادیان ابراهیمی از نظر فقهی پاک هستند و ازدواج دائم مرد مسلمان با زن اهل کتاب جایز است.
حکیم از دوره جوانی، دروس تخصصی حوزه چون فقه و اصول فقه و دیگر دروس مانند اخلاق و تفسیر را تدریس می‌کرد. او آثاری را در موضوعاتی چون فقه، اصول، کلام و مسائل اجتماعی نوشته است. در دوران حکومت صدام حسین ، هشت سال به زندان افتاد. دفاتر نمایندگی او در شهرهایی مانند نجف، قم، دمشق و بیروت فعالیت دارند.
اطلاعات فردی
سید محمدسعید حکیم
تاریخ تولد ۱۳۵۴ق
محل زندگی نجف اشرف
تاریخ وفات ۱۲ شهریور ۱۴۰۰ش
شهر وفات نجف اشرف
خویشاوندان سرشناس سید محسن حکیم
اطلاعات علمی
استادان سید محسن حکیم، میرزا حسن بجنوردی، شیخ حسین حلی، ابوالقاسم خویی
شاگردان باقر ایروانی، سید عبدالرزاق حکیم، حسین فرج عمران قطیفى.
تألیفات المحکم فی اصول الفقه، الکافی فی اصول الفقه، مصباح المنهاج
زندگینامه
آیت الله سید محمد سعید طباطبایی حکیم، در سال ۱۳۵۴ق برابر با ۱۳۱۴ش، در شهر نجف به دنیا آمد.[۱] پدرش سید محمدعلی از استادان سطح عالی حوزه علمی از نجف و مادرش دختر آیت الله سید محسن حکیم بود.[۲] ]
وفات
حکیم در ۱۲ شهریور ۱۴۰۰ش، مصادف با ۲۵ محرم ۱۴۴۳ق در نجف درگذشت[۳] و پس از تشییع، در ایوان حرم امام علی(ع) به‌خاک سپرده شد.[۴]
فعالیت‌های علمی
آیت الله سید محمد سعید حکیم در ده سال، دروس حوزوی را نزد پدرش آغاز کرد و تا پایان دوره سطح حوزه، از وی آموخت.[۵] پس از آن، دروس خارج را نزد آیت الله سید محسن حکیم و. حسین حلی فرا گرفت.[۶] سید محسن حکیم تصحیح و تحقیق کتاب مستمسک العروه الوثقی را به او ارائه کرد.[۷]
محمدسعید حکیم از ۳۲ سالگی، تدریس دروس خارج فقه و اصول را آغاز کرد. او همچنین تفسیر قرآن و اخلاق تدریس می‌کرد.[۸]
استادان و شاگردان
آیت الله سید محسن حکیم، حسین حلی، میرزا حسن بجنوردی و آیت الله سید ابوالقاسم خویی مهم‌ترین استادان درس خارج فقه و اصول سید محمد سعید حکیم بوده‌اند.[۹]
او شاگردان بسیار تربیت کرد که در قم، نجف و حجاز فعالیت دارند؛[۱۰] از جمله: حسین فرج عمران قطیفی که از استادان درس خارج فقه و اصول در حجاز است.
سید عبدالرزاق حکیم برادر سید محمد سعید حکیم و از استادان درس خارج فقه و اصول در حوزه نجف که در سال ۱۴۱۳ق، پس از آزادی از زندان صدام، درگذشت.
باقر ایروانی از اساتید حوزه علمیه نجف از استادان درس خارج فقه و اصول و نویسنده برخی کتاب‌های درسی حوزه‌های علمیه در قم و نجف.[۱۱]
آثار
از سید محمد سعید حکیم ۲۴ عنوان کتاب در بیش از چهل جلد در موضوعاتی چون اصول، فقه، مسائل مُستَحدَثه و برخی از موضوعات اجتماعی به چاپ رسیده است.[۱۲] برخی از آثار او به زبان‌های دیگر ترجمه شده است.[ ۱۳]
کتاب المُحکَم فی اصول الفِقه در زمینه علم اصول فقه که در ۶ جلد به چاپ رسیده است[۱۴] و مصباح المنهاج در ۱۹ جلد که شرح کتاب فقهی منهاج‌الصالحین اثر آیت الله سید محسن حکیم است، از مهم‌ترین آثار اوست. [۱۵] همچنین کتابی به نام الکافی فی اصول الفقه از آثار او است که بسیاری از آن را در زندان نوشته است.[۱۶] کتاب فاجعه الطف (فاجعه عاشورا) نیز کتابی است که درباره آثار و نتایج واقعه کربلا نگاشته است. [۱۷] وی درباره مسائل نوپدید مانند شبیه‌سازی، رایانه و فضای مجازی هم نوشته‌هایی دارد.[۱۸]
فعالیت‌های اجتماعی
سید محمدسعید حکیم به دلیل مخالفت با قانون منع پیاده‌روی برای زیارت امام حسین(ع) که در دوره صدام حسین در عراق تصویب شده بود، تحت تعقیب و برای مدتی فراری بود.[۱۹] همچنین به جهت امتناع خاندان صدر از حضور در کنفرانس مردمی اسلامی که به دستور صدام تشکیل شده بود، همراه با ۸۰ نفر از خاندان حکیم دستگیر و به مدت ۸ سال زندانی شد.[۲۰]
مرجعیت تقلید سید محمدسعید حکیم پس از آن آغاز شد که آیت الله سید ابوالقاسم خویی درگذشت. هماکنون دفاتر نمایندگی او در شهرهای نجف، قم، دمشق و بیروت فعالیت می‌کنند و پاسخ‌گوی سؤال‌های مقلدان وی هستند.[۲۱]
او همچنین با ارسال مبلغی به نواحی مختلف کشور عراق، مخصوصاً در جنوب این کشور، مشکلی را برای رفع مشکلات عشایر و روستانشینان انجام داد. فعالیت‌های مشابه در ایران، هند و پاکستان داشت.[۲۲]
سید محمدسعید حکیم در برابر کشتار شیعیان پاکستان به دست گروهی موسوم به سپاه صحابه، موضع گرفت و دولت پاکستان را مسئول پاسخگویی به آن دانست. نواز شریف نخست‌وزیر پاکستان در پاسخ، نامه‌های به دفتر وی نوشت و ضمن بیان همدردی، از تصمیم دولتش برای مبارزه با عاملان کشتار شیعیان خبر داد.[۲۳]
در میان آثار وی از نامه‌ها وجود دارد که برای مردم آذربایجان و گِلگِت نوشته شده است.[۲۴]
دیدگاه‌ها
سید محمدسعید حکیم در برخی مسائل فقهی دیدگا‌های تازه‌ای داشت؛ از جمله مخالفت با مجازات مُرتَد.[۲۵] همچنین در خصوص موضوع رؤیتِ هِلال، افق قاره‌های آسیا، آفریقا و اقیانوسیه را یکی می‌دانست. بر پایه این فتوا، اگر در یکی از شهرهای یکی از این مناطق، هِلال ماه دیده شود، سایر مناطق هم حکم شرعی آن را خواهند داشت.[۲۶]
از نظر حکیم، پیروان ادیان ابراهیمی از نظر فقهی پاک هستند و ازدواج دائم مرد مسلمان با زن اهل کتاب جایز است.[۲۷] و همچنین از دیدگاه او اگر فقیهی مبسوط نباشد، معلوم نیست که ولایتی بر اجرای حدود داشته باشد. .[۲۸]
پانویس
۱. «گوهر تابان»، سایت رسمی آیت‌الله سید محمدسعید حکیم.
۲. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۱۶.
۳. «آیت‌الله سید محمد سعید حکیم درگذشت»، خبرگزاری ابنا.
۴. محل دفن حضرت آیت الله محمدسعید حکیم، پایگاه خبری شفقنا.
۵. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۱۹و۲۰.
۶. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۱۹و۲۰.
۷. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۳۱.
۸. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۳۵و۳۶.
۹. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۳۴.
۱۰. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۳۵و۳۶.
۱۱. «گوهر تابان»، سایت رسمی آیت‌الله سید محمدسعید حکیم.
۱۲. «گوهر تابان»، سایت رسمی آیت‌الله سید محمدسعید حکیم.
۱۳. «گوهر تابان»، سایت رسمی آیت‌الله سید محمدسعید حکیم.
۱۴. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۳۷.
۱۵. «گوهر تابان»، سایت رسمی آیت‌الله سید محمدسعید حکیم.
۱۶. «ناگفته‌هایی از زندگی خانوادگی و مبارزاتی آیت الله سید محمد سعید حکیم»، سایت شفقنا.
۱۷. «ناگفته‌هایی از زندگی خانوادگی و مبارزاتی آیت الله سید محمد سعید حکیم»، سایت شفقنا.
۱۸. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۴۰.
۱۹. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۴۶.
۲۰. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۵۲ و ۵۳.
۲۱. «گوهر تابان»، سایت رسمی آیت‌الله سید محمدسعید حکیم.
۲۲. «گوهر تابان»، سایت رسمی آیت‌الله سید محمدسعید حکیم.
۲۳. «گوهر تابان»، سایت رسمی آیت‌الله سید محمدسعید حکیم.
۲۴. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۴۰و۴۱.
۲۵. «مجازات افراد مرتد از اسلام وظیفۀ ما نیست»، سایت شفقنا.
۲۶. «ناگفته‌هایی از زندگی خانوادگی و مبارزاتی آیت الله سید محمد سعید حکیم»، سایت شفقنا.
۲۷. «ناگفته‌هایی از زندگی خانوادگی و مبارزاتی آیت الله سید محمد سعید حکیم»، سایت شفقنا.
۲۸. «ناگفته‌هایی از زندگی خانوادگی و مبارزاتی آیت الله سید محمد سعید حکیم»، سایت شفقنا.
منابع
سجاد، محمدحسین، اسوهٔ فقاهت و پایداری، دارالهلال، ۱۴۲۸ق.
«گوهر تابان، نگرشی کوتاه بر زندگی آیت الله العظمی سید محمد سعید حکیم»، سایت آیت‌الله سید محمدسعید طباطبایی حکیم، تاریخ بازدید: ۱۶ دی ۱۳۹۷ش.
«ناگفته‌هایی از زندگی خانوادگی و مبارزاتی آیت الله سید محمد سعید حکیم»، سایت شفقنا، زمان بازدید: ۱۶ دی ۱۳۹۷ش.
«مجازات افراد مرتد از اسلام وظیفۀ ما نیست؛ فتوای حضرت آیت الله العظمی حکیم»، سایت شفقنا، زمان انتشار: ۲۹ اردیبهشت، ۱۳۹۷ش.
«آیت‌الله سید محمد سعید حکیم درگذشت»، خبرگزاری ابنا، تاریخ انتشار: ۱۲ شهریور ۱۴۰۰ش.
محل دفن حضرت آیت‌الله محمدسعید حکیم، پایگاه خبری شفقنا، تاریخ انتشار: ۱۴ شهریور ۱۴۰۰ش.