از شدن تا بیکاری شش ماهه

نرگس کیانی: دوم آبان ۱۴۰۱ وقتی دفتر موسیقی اعلام کرد در نیم سال نخست، ۸۸۶ عنوان کنسرت با ۲۰۶۸ اجرا شد. از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز گرفته‌اند، کسی که تصور نمی‌کرد نیم سال دوم تا اسفندماه، بدون استقبال از موسیقی اهالی از برگزاری کنسرت بگذرد. آمار برگزاری کنسرت در شش ماه اول سال ۱۴۰۱ در شرایطی اعلام شد که در پی اتفاقات آن روزها و شبهای ایران، از آغاز شش ماهه دوم، صدایی جز نُتِ سکوت از هنرمندان شنیده نشد.
اهالی موسیقی در تمام آن روزها با معضلی مدام روبه‌رو بودند. نان از کجا بر سر سفره ببرند آیا تنها راه امرار معاششان کنسرت است؟ در کنار این بیکاری دنباله‌دار موضوع دیگری هم مطرح بود. آن‌ها زندانی شدند، آزاد شدند و دیگر هنوز در زندانند. در شش ماهه دوم خبری از برگزاری کنسرت به روال سابق نبود اما خبرها بسیار بود. از گرمی گرفتن شروین حاجی‌پور تا «نقطه عطف تاریخ موسیقی ایران» خوانده‌شدن کنسرت زانکو به خاطر پیش‌قدمی‌اش در رفتن روی صحنه. از برگزاری جشنواره غیرمرقبه موسیقی نواحی در گرگان به جای کرمان تا بی‌خبری طولانی‌مدت از جشنواره موسیقی جوانی که نه خودش برگزار شد و نه خبر به تعویق افتادنش اعلام کرد.
گرمی شروین حاجی‌پور
نمی‌توانم به سال ۱۴۰۱ فکر کنم و آن‌چه را از ۲۵ شهریور به این سو رخ داد نادیده گرفت. به همین سیاق، نمی‌توانم به آن‌چه در موسیقی ایران در سال ۱۴۰۱ گذشت، فکر کرد و شروین حاجی‌پور را نادیده گرفت. «برای» بارها و بارها شنیده شد و سرانجام ۱۷ بهمن ۱۴۰۱ هنگامی که نام برندگان جایزه گرمی ۲۰۲۳ اعلام شد نام یک ایرانی هم در میان برگزیدگان برای جایزه‌هایی که به تازگی افتتاح شد اعلام شد. در این مراسم شروین حاجی‌پور از ایران با آهنگ «برای» به‌عنوان برنده جایزه جدید بهترین آهنگ برای تغییر اجتماعی معرفی شد.

خبرساز شدن منع ورود علیرضا قربانی به آمریکا
۱۲ فروردین‌۱۰۱، طی یک جریان پرحاشیه خبری، اعلام شد علیرضا قربانی که قرار بود در یک رویداد نوروزی در آمریکا روی صحنه برود، پس از یک بازجویی چهارساعته، موفق به حضور در آمریکا نشد و در نهایت موفق شد. سینا سرلک که در آمریکا اقامت دارد به جای او روی صحنه رفته است. قربانی پس از سروصدای رسانه‌ای درباره این اتفاق، با انتشار ویدئویی توضیح داد که به جهت قواعد و قوانینی که وجود دارد اجازه حرکت از بخش‌پورت کنترل به بعد را نمی‌دهد و اعلام می‌کند که ورود به خاک آمریکا با این ویزا وجود ندارد.
او در توضیح علت این اتفاق با اشاره به این که این تنها نکته‌ای است که به ذهنش می‌رسد، گفت: «دفتر حقوقی و وکالت بنده در آمریکا پیگیر این هستند که دلیل را به صورت قانونی هم از کنسولگری می‌کنند. و هم بخش فرودگاه تورنتو دریافت کنند. اما آن چه که به این عزیزان می‌رسد، این است که از سال ۲۰۱۹ به بعد قانونی تصویب می‌شود که شامل همه افراد می‌شود. یعنی هر کسی که دو سال از ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۱ در سپاه به عنوان سرباز حضور داشت از دریافت ویزای آمریکا منع می‌شود و این قانون به صورت عمومی است و شامل همه افراد می‌شود.»
خواننده دیگری که تا لبه این عدم صدور ویزا پیش رفت همایون شجریان بود. شهریور ۱۴۰۱ بود که همایون شجریان اعلام کرد زمان برگزاری کنسرت‌های کانادایش، به دلیل آماده شدن ویزای اعضای اعضای ارکستر «سیاوش» به ماه ژانویه تغییر کرده است. او پیش‌تر اعلام کرد که قرار است از ۱۱ تا ۲۰ شهریور (دوم تا ۱۱ سپتامبر) در شهرهای تورنتو، مونترال، ونکوور و کلگری روی صحنه برود ولی یک روز پیش از آغاز این کنسرت‌ها، از تغییر زمان برگزاری آن‌ها خبر داد. با این حال این هنرمند فردای همان روز خبر، کنسرت‌های ونکوور در روزهای نهم و دهم سپتامبر و کلگری در روز یازدهم سپتامبر برگزار می‌شود. البته که شجریان پس از برگزاری چند کنسرت در خارج از کشور، سایر اجراهای خود در خارج از ایران را به دلایل داخلی لغو کرد.

تمدید مدام کنسرت‌ شجریان
همایون شجریان اردیبهشت ۱۴۰۱ از آخرین آلبوم خود «گاهِ فراموشی» با همکاری فردین خلعتبری طی یک رویداد خبری رونمایی و اعلام کرد قرار است تیرماه در تهران کنسرت برگزار کند و تلاش کند مشکلی با مشکلات مردم اضافه شود. حداقل قیمت را در نظر گرفتن. در همین راستا این خواننده چندی اعلام کرد که در پنج شب از اجرای خود در تیرماه برای امکان حضور بیشتر بین افراد، کمینه بهای بلیط در نظر گرفته شده و جایگاه VIP برای اختصاص دادن به دانشجویان اختصاص داده شده است. شجریان به وعده خود عمل کرد و با وجود این که در ابتدا از اول تیرماه تنها پنج شب را برای کنسرت خود در نظر گرفته بود، در چند نوبت دیگر و تا ابتدای مرداد روی صحنه رفت تا در نهایت و در میان استقبال مدام ۳۰ را اجرا کرد. در تهران روی صحنه برده باشد.

لغو چند کنسرت
در آستانه فرا رسیدن ایام ماه محرم ۱۴۰۱ لغو چند کنسرت حاشیه‌ساز شد. کنسرت‌هایی که به جز یک نمونه دارای مجوز وزارت ارشاد بودند. ماجرای توقف کنسرت ها اینگونه آغاز شد. سیروان خسروی از لغو اجراهای خود در خوزستان خبر داد، کنسرت‌هایی که مجوز آن‌ها از طرفی صادر شد، اما سازمان استان بود بدون دلیل قانع‌کننده دستور لغو این کنسرت‌ها را صادر کرد. پس از این ماجرا در همان روزها کنسرت سهراب پاکزاد هم در خوزستان به دستور سازمان استان لغو شد. اما ماجرای لغوی کنسرت‌ها حتی به تهران هم کشیده شد و مشخص شد» گروه «کماکان در اواسط کار به دلیل ممان حراست محل برگزاری از ادامه باز ماند. لغو کنسرت‌ها در نیمه اول سال تا همین‌جا مسکوت ماند و از آن‌جا که تا اسفند کنسرتی برگزار نشد، لغوی هم نبودیم. هر چند در ماه پایانی سالی که کنسرت‌ها از سر گرفته شده برگزار می‌شوند، در برخی از استان‌ها برخوردهایی با سلیقه‌ها در قبال برگزاری کنسرت‌ها و کنسرت‌هایی در استان فارس لغو شد.
رویدادی که از فرط «بی‌خبری»، «خبرساز» شد
رویداد دیگری که این بار از «بی‌خبری» تبدیل به روند خبرساز شد، برگزار نشد شانزدهمین جشنواره موسیقی جوان. جشنواره‌های به عنوان یکی از مهم‌ترین رویدادهای موسیقایی چند سال اخیر در جهت کشف و حمایت از استعدادهای نوجوان و جوان موسیقی. این جشنواره علی‌رغم طی انتخاب دبیر و انتشار فراخوان، تدبیر فراخوان و کارشناسی ارشد به دبیرخانه، سرانجام در سال ۱۴۰۱ برگزار شد.
خرداد ۱۴۰۱ بود که محمود سالاری، معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حکمی حمیدرضا اردلان را به عنوان دبیر شانزدهمین جشنواره موسیقی جوان منصوب کرد. انتصابی که پس از حضور چند ساله هومان اسعدی به عنوان یکی از هنرمندان و پژوهشگران موسیقی که با دعوت از بزرگان درجه یک و ممتاز، سطح علمی این رویداد موسیقایی را افزایش چشم داد، عجیب به نظر می‌رسد، می‌شناسند.
بیشتر بخوانید:
علیرضا قربانی : این‌که در فرودگاه تورنتو گرفتم، دروغ است
کنسرت همایون شجریان با یاد پدر
فراخوان شرکت در شانزدهمین جشنواره ملی موسیقی جوان اوایل مرداد منتشر شد. رستوران آن‌چه در مقدمه فراخوان آمده بود، تاریخ برگزاری جشنواره مشخص نبود. مرحله بیستم شهریور اول نام شانزدهمین جشنواره ملی موسیقی جوان میسر شد و علاقه‌مندان می‌توانستند بعد از مطالعه فراخوان و ضبط آثار خود به‌صورت تصویری، به سامانه بامک (بانک اطلاعات موسیقی کشور) مراجعه کنند و تا روز هفتم مهر ثبت‌نام خود را انجام دهند. زمان ارسال آثار به این دوره از جشنواره تا پایان وقت اداری شنبه ۱۶ مهر ماه تمدید شد.
«خبر تمدید» آخرین خبر ارسال شده از سوی انجمن موسیقی ایران به عنوان متولی اجرای جشنواره موسیقی جوانی از این رویداد و پس از آن به نظر آمد با توجه به اتفاقات شش ماهه دوم سال ۱۱۰۱، مردم را مسئول ساخت. برگزاری جشنواره، در سکوت خبری، تصمیم گیری دیگری انجام داده است. تصمیمی که در نهایت رویداد به برگزاری این موسیقایی در سال ۱۴۰۱ برگزار شد.
برگزاری جشنواره موسیقی نواحی در گرگان
پانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی قرار بود از ۲۳ تا ۲۷ آبان در شهر گرگان برگزار شود تا عصر دوشنبه ۲۳ آبان هیچ خبری از شرکت‌های اسامی آن نبود و هنوز جدولش منتشر نشده است. تنها خبرهای منتشر شده در این رویداد تا آن زمان سه پیام تبریک بود و یک خبر از یکی از نشست‌های پژوهشی‌اش. پیام‌های تبریکی از جانب محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمود سالاری، معاون امور هنری و محمد اله‌یاری فومنی، مدیرکل دفتر موسیقی. این تنها اتفاق عجیبی نبود که در جشنواره پانزدهمین موسیقی نواحی رخ داد.
این جشنواره طبق فراخوان منتشر شده در ۲۳ شهریورماه ۱۴۰۱ قرار بود از ۲۰ تا ۲۵ آبان‌ماه، طبق روال سال‌های گذشته، در استان کرمان برگزار شود. هر اتفاقات شش‌ماهه دوم سال، این شک و ظن را ایجاد کرده بود که آیا واقعاً چنین تاریخی، چنین اتفاقی رخ خواهد داد؟ مصاحبه ۲۱ آبان ماه پایگاه خبری «فردای کرمان» با محسن روحی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمان نیز از آن جمله بود که جشنواره موسیقی نواحی را که از سال گذشته صاحب دبیرخانه‌های دائمی در این شهر از کرمان رفتند و فقط زمان برگزار شد، نشان دادند. خواهد کرد. او در این مصاحبه با اشاره به این که اکنون زمان مناسبی برای برگزاری جشنواره نیست، گفته بود: «پیشنهاد ما برای برگزاری جشنواره اردیبهشت‌ماه است و امیدواریم به این تفاهم برسیم». تفاهمی ظاهراً محقق نشد که حتی چیزی در مورد عدم تحقق نه‌اش هم به کرمانی نگفتند و فردای آن روز، ۲۲ آبان ماه خبر آمد که جشنواره پانزدهمین موسیقی نواحی از ۲۳ تا ۲۷ آبان ماه در شهر گرگان برگزار می‌شود.
گردابی که رائفی‌پور آفرید
دیگر خبر داغ پایان سال ۱۴۰۱ از جانب مردی جنجالی در فضای خارج از دیره اهالی موسیقی شکل گرفت. نام علی‌اکبر رائفی‌پور، با نظریه‌پردازی توطئه‌گره است. مرد جوانی که به دلیل سخنرانی‌های جنجالی درباره فرقه‌گرایی، آخرالزمان، مهدویت، شیطان‌پرستی، فراماسونری و… پرآوازه شده است. او احتمالا گمان نمی‌کرد وایرال‌شدن صحبت‌هایش در مورد اهالی موسیقی، باعث انصراف دبیر هنری سی‌وهشتمین جشنواره موسیقی فجر می‌شود. آن هم در شرایطی که وزیر ارشاد برای برگزاری جشنواره‌های فجر ازجمله موسیقی مصر بود. «هرزه» خواندن اهالی موسیقی ازسوی رائفی‌پور در ویدئویی که خودش بعدتر گفت مربوط به سال ۱۳۸۹ است، اعتراض بهزاد عبدی‌، امیر بکان و علی رحیمیان، سه‌عضو شورای هنری هنری خطاب به محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ‌وارشاد اسلامی را در پی داشت. تا جایی که خطاب به او نوشتند: «شورای هنری ارکستر ملی ایران برحسب وظیفه خود، در حفظ میراث شنیداری این سرزمین و حفظ شئونات و کرامت هنرمندان شریف موسیقی کشور، این سخنان سخیف و موهن را به‌شدت کرده و از وزیر محترم ارشاد، همچنین. دیگر نهادهای صنفی مانند خانه هنرمندان، خانه موسیقی، انجمن موسیقی، دفتر موسیقی و نهادهای نظارتی قوه قضائیه، درخواست قاطع با این شخص را دارند که آزادانه اقدام به هتاکی به اهالی فرهنگ، علم و هنر می‌کند، دارد.» این اعتراضات باعث شد اسماعیلی، دستور پیگیری ویژه این اتفاق را بدهد. او با تأکید از انتشار چنین ویدئویی در مورد هنرمندان موسیقی کشور، برای اینکه وزارتخانه متبوعش توهین به جامعه هنری ایران را برنمی‌تابد، تأکید کرد و به اداره کل حقوقی این وزارتخانه دستور پیگیری حقوقی‌وقضایی داد

نقطه‌عطف‌تاریخ شدنِ زانکو!
«آن جریانی که تا عصر پنجشنبه آماده شد، ششم بهمن‌ماه ۱۴۰۱ از سالن‌های خالی سالن میلاد نمایشگاه بین‌المللی تهران تصویربرداری و اینگونه القائی که مردم از این کنسرت استقبال نکردند، شاهد بودند که بلیت‌های ۱۷۰ تا ۴۹۵ هزار نفر بودند. تومانی این کنسرت چگونه فروش رفت و جمعیت حدودا چهار هزار نفری، چگونه مدام از زانکو درخواست آهنگ شاد می‌کردند.» این روایت همزمان و یکصدای برخی رسانه‌ها از کنسرت زانکو بود. آنها که بودند کنسرت زانکو، نقطه‌عطفی در تاریخ موسیقی ایران است و نام او در خاطره دوستداران موسیقی ایرانی خواهد ماند. این اظهارات اما نه به کیفیت و شش‌دانگی صدای زنکو مربوط می‌شود، نه به هوشمندی‌اش در انتخاب ترانه و نه به توانمندی همکارانش. از آهنگساز تا تنظیم کننده. آن‌چه این رسانه‌ها در مورد کنسرت زانکو نوشتند، معطوف به اجرای صحنه این خواننده نبود و ستایشی بود از «جرأتِ شکستن طلسم شش‌ماهه برگزاری کنسرت در ایران». آنها این اتفاق را نه‌فقط به دست آوردند «جرأتمندی» که «نتیجه ایستادن در مقابل رسانه‌های ضدانقلاب» تلقی کردند. ستایش از زانکو تا آنجا بالا گرفت که اجازه حضور هم‌خوان زن روی صحنه هم صادر شد. این در حالی بود که تا پیش از این «لغو کنسرت به دلیل حضور نوازنده زن»، امری آشنا برای مخاطب ایرانی می‌شود. حضور همخوان زن روی صحنه کنسرت زانکو، باعث طرح این پرسش شد که آیا گشایش رخ داد و آیا دفتر موسیقی معاونت هنری وزارت فرهنگ‌وارشاد اسلامی، زین پس، در برابر زنان به‌عنوان هم‌خوان و نوازنده روی صحنه کنسرت‌های احتمالی، رویه دیگری در پیش خواهد گرفت. یا در همان پاشنه پیشین می‌چرخد؟

۲۵۹۲۵۹